Mối Leo Lên Gây Hại Ngay Khi Nước Lũ Rút

Trong đợt lũ lịch sử của cơn bão số 10 và số 11 vừa qua, ngôi nhà của chú Trần Đức Dụ tại địa chỉ số 31 ngõ 643 /9 phạm văn Đồng, quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội đã bị nước ngập vào trong nhà ở tầng 1 lên cao 30 phân. Sau vài ngày khi nước rút khỏi, gia đình chú dọn dẹp vệ sinh thì đã phát hiện có mối leo lên tủ bếp gây hại. Chú Dụ đã thắc mắc sao mối leo lên gây hại ngay khi nước lũ rút khỏi, tổ mối ngập nước sao không bị chết. Theo kinh nghiệm xử lý diệt mối trong xuốt hơn 21 năm qua của công ty Anh Tuấn, trong trường hợp mữa lũ kéo dài, ngập úng sâu nhưng tổ mối sẽ không bị chết và thậm chí ngặp môi trường nóng ẩm mối sẽ phát triển mạnh hơn, sinh sản nhanh. Mối sinh sống và làm tổ trong lòng đất, rồi di chuyển xuống theo mạch nước ngầm để lấy nước vào mùa khô và dâng lên tránh úng vào mùa nũ. Tổ mối có nhiệt độ và độ ẩm rất ổn định mặc dù nhiệt độ và độ ẩm bên ngoài thay đổi, nghĩa là cân bằng sinh thái rất tốt, đảm bảo đàn mối đặc biệt là mối chúa sống lâu đến vài chục năm để đẻ ra hàng triệu trứng.

Tại sao mối lại leo lên gây hại ngay khi nước lũ rút?

Nước ta nằm trong khu vực nhiệt đới nóng và ẩm, đó là môi trường thuận lợi cho côn trùng và nấm phát triển, nhất là loài mối, mọt, ruồi, muỗi, kiến, gián,...là những loài này gây hại rất lớn ảnh hưởng nghiêm trọng đối với các công trình xây dựng và những sản phẩm có nguồn gốc từ xen-lu-lô. Đặc biệt muỗi là tác nhân lây truyền bệnh từ người sang người hay từ động vật sang người. Bên cạnh đó loài mối lại là loài gây thiệt hại về kinh tế rất lớn nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Sau khi nước lũ rút khỏi vài ngày, môi trường trong công trình xây dựng rất ẩm ướt. 

Mối leo lên công trình gây hại ngay sau khi nước lũ rút khỏi

Khi gặp thời tiết nắng nóng trở lại thì độ ẩm bốc lên rất cao. Gặp môi trường thuận lợi mối leo lên công trình để tìm kiếm nguồn thức ăn, chúng đắp các đường mui đất để men theo lên các vị trí có tủ bếp, khuôn cửa, sàn gỗ, trần gỗ, cột kèo, tủ quần áo, cầu thang, ổ điện,...để gây hại và lấy thức ăn về duy trì quần thể mối. Vậy việc nước lũ dâng lên mối sẽ không bị chết, sau khi rút mối lại leo lên.

 Quy trình diệt mối khi nước lũ rút tại nhà chú Dụ

Có nhiều tên gọi khác nhau: Diệt mối theo phương pháp lây truyền (1971), diệt mối theo phương pháp hóa sinh hay diệt mối tận gốc (1994), phương pháp diệt và phòng mối không phải tìm tổ trong công trình nhà cửa đã xây dựng (1996), của Nguyễn Chí Thanh. Trừ mối gỗ ẩm bằng phương pháp diệt lây truyền - Quy phạm Nhà nước QPVN16 - 79 (1982). Phương pháp diệt mối bằng cách lây nhiễm chất độc hóa học của Lý Thủy Mỹ (1958), Nguyễn Đức Khảm (1976), Phương pháp diệt mối lan truyền (Nguyễn Ngọc Kiểng (1987). Tuy tên gọi khác nhau nhưng đều có nội dung là "diệt mối theo phương pháp lây truyền".

Cũng cần nói rõ rằng "diệt mối theo phương pháp lây truyền" không phải áp dụng để diệt tất cả các loài mối phân bố ở Việt Nam, mà đối với mỗi nhóm mối (giống mối) có đặc tính sinh vật học giống nhau thì áp dụng một phương pháp thích hợp để diệt chúng.

Ví dụ: Đối với giống mối gỗ ẩm hay còn gọi là mối nhà (Coptotermes) thì áp dụng "diệt mối theo phương pháp lây truyền" vì căn cứ vào những kết quả sau đây: Tần số xuất hiện của giống mối nhà trong các công trình xây dựng là 97% (Nguyễn Chí Thanh 1996), còn các giống khác chỉ chiếm 4 - 5%.

Thực hiện "diệt mối theo phương pháp lây truyền" qua những bước sau:

- Điều tra khảo sát và phân loại mối

- Đặt hộp nhử mối

- Phun thuốc

- Nghiệm thu và kiểm tra đánh giá kết quả

Bước 1: Điều tra khảo sát và phân loại mối

Điều tra khảo sát để phát hiện những nơi đang có mối hoạt động và phân loại mối thuộc nhóm mối nào để có phương pháp phòng trừ thích hợp, nếu không phân loại được thì gửi về cơ quan có chuyên môn sâu về lĩnh vực này giúp đỡ để phân loại mối chính xác, đưa ra phương án xử lý phù hợp và kết quả diệt mối đạt chất lượng cao nhất.

Vị trí có mối leo lên gây hại ổ điện 

Bước 2: Đặt hộp nhử mối

Mồi nhử gỗ là các loại gỗ như thông trắng (Liên Xô) là hiệu quả cao nhất. Loại gỗ này thường là các vỏ thùng hàng, kệ hàng, kích thước của gỗ làm mồi nhử thường dày 1cm còn chiều dài chiều rộng thì tùy vào nguyên liệu có sẵn sao cho phù hợp với kích thước hộp nhử bằng giấy các tông 2 lớp 15cmx15cmx30cm. Gỗ chính là thức ăn của mối để dụ mối.

Để cho mối vào mồi nhử được nhiều hơn người ta ngâm gỗ mồi nhử vào trong dung dịch nước trong thời gian 30 phút sau đó xếp gỗ vào hộp nhử và đậy nắp hộp lại.

⇒ Đặt hộp nhử vào các vị trí có mối

• Đặt hộp nhử mối ở nền nhà:

Đem đặt hộp nhử mối vào những nơi phát hiện có đường mui của mối, nơi có mối sống đang đi lại, đáy hộp tiếp xúc tốt với mặt đất.

• Buộc hộp nhử trên tường nhà, khuôn cửa

Quá trình điều tra phát hiện thấy đường mối từ trong đi ra ở đó có mối sống đang hoạt động, thì dùng đinh đóng vào tường, khuôn cửa để buộc chặt hộp nhử mối vào tường, khuôn cửa.

• Buộc hộp nhử mối trên mái hay trần nhà bằng gỗ:

Khi phát hiện thấy mối đang hoạt động và phá hại những cầu phong, li tô hay gỗ ốp trần trên mái thì đem hộp nhử đặt hoặc buộc chặt ngay vào nơi có mối đang đi lại. Tùy theo mật độ mối nhiều hay ít mà buộc hộp nhử nhiều hay ít, có thể đặt 1, 2 hoặc 3 hộp nhử mối ở nơi phát hiện ra mối đang hoạt động. Cũng tùy theo mối ở trong công trình xây dựng nhiều hay ít mà định ra số lượng hộp nhử, có thể biến động từ 10 - 15 hộp trên 100m².

Mỗi một nơi có mối sống đang hoạt động thì nên đặt 1 - 3 hộp nhử tuy có tốn hộp nhử nhưng bảo đảm sự thành công theo ý muốn.

Trong trường hợp điều tra phát hiện thấy có mối sống phá hoại trong tủ đựng tài liệu hoặc quần áo, thì tùy theo tình hình cụ thể mà quyết định phun thuốc diệt chúng nếu mật độ mối nhiều, còn nếu mối ít thì có thể đặt hộp nhử bổ sung vào nơi có mối rồi sau một thời gian phun thuốc để diệt chúng cùng với các hộp khác.

⇒ Cách phát hiện mối vào hộp nhử

Khi dọi đèn pin vào phía ngoài hộp nhử mà thấy đất bịt kín các khe hở của hộp nhử, thì sau đó 8 - 10 ngày thì có thể phun thuốc được.

Sau khi đặt hộp nhử vào nơi có mối đang hoạt động thì khoảng 15 - 20 ngày nếu là mùa hè, 20 - 25 ngày nếu là mùa đông thì có thể phun thuốc để diệt chúng.

Bước 3: Phun thuốc diệt mối

Nếu như nhử mối với mục đích là nhử được nhiều mối có trong hộp nhử, càng nhiều càng tốt, cần có > (15 - 20%) cá thể mối trong tổ vào hộp nhử thì mục đích phun thuốc để diệt mối làm cho 15 - 20% số cá thể có trong một tổ mối phải dính thuốc ngay lần đầu tiên phun thuốc ấy và những cá thể dính thuốc đầu tiên với số lượng lớn như vậy sẽ mất khả năng nhận biết đồng loại, chúng sẽ ào ạt chạy về tổ, do va chạm và cấu xé nhau chúng sẽ lây nhiễm thuốc cho nhau và chết thối rữa, lên men làm mất cân bằng sinh thái trong một tổ mối (nhiệt độ, độ ẩm tăng) mà trước đó khi chưa phun thuốc vốn là cân bằng sinh thái.

Muốn cho nhiều cá thể mối trong trong một tổ mối bị nhiễm thuốc trong một thời gian ngắn, cần hoàn thành công việc phun thuốc diệt mối trong 1 buổi, không nên kéo dài thời gian phun thuốc trong 2 ngày trở lên ở một công trình xây dựng.

Chú ý: Cách phun thuốc diệt mối

Đối với hộp nhử mối đặt dưới đất, nền nhà thì việc đầu tiên là nhấc hộp nhử lên rồi phun vào đáy hộp và nền đất, nơi tiếp xúc giữa đất và đáy hộp để làm cho những con mối có ở đó bị dính thuốc trước khi chạy về tổ, sau khi đặt nhẹ hộp nhử vào chỗ cũ, mở hộp nhử ra dùng tuốc-nơ-vít tách từng thanh gỗ ra để phun thuốc vào mối, phun xong xếp mồi nhử cho gọn gàng vào trong hộp nhử, tránh không để mối chết do xây xát.

Đối với hộp nhử treo trên tường và trên cầu phong, li tô, thì gỡ hộp xuống rồi phun thuốc vào những con mối còn bám trên tường và cầu phong, li tô, sau đó đặt hộp nhử mối lên tờ báo và mở hộp mối ra để phun thuốc diệt mối như ở trên, gạt nhẹ những con mối còn dính ở tờ báo vào hộp nhử trước khi đặt, buộc hộp nhử mối vào chỗ cũ. Khi phun thuốc phải điều chỉnh vòi phun thuốc để cho thuốc diệt mối dính đều trên cơ thể mối và nhiều cá thể dính thuốc.

Bước 4: Nghiệm thu và kiểm tra, đánh giá kết quả

Sau 6 - 7 ngày thì thu dọn hộp nhử đem chôn hoặc đốt (chú ý tránh hỏa hoạn) đồng thời kiểm tra những đường mối đi lại trước kia, nếu không thấy mối sống thì việc diệt mối có kết quả, nếu sau thời gian trên mà còn thấy mối đi lại ở đường mui cũ thì việc diệt mối chưa có kết quả do những nguyên nhân sau đây.

+ Mồi nhử mối không thích hợp (không ngon) nên mối không đến ăn hoặc đến ăn quá ít, mục đích diệt mối ra để nhử không đạt.

+ Định loại mối không chính xác.

+ Khi phát hiện mối đất, lại nhầm tưởng là mối nhà "diệt mối theo phương pháp lây truyền" sẽ mang lại hiệu quả ít.

+ Phun thuốc không đều, mối nhiễm thuốc ít, không đủ số lượng mối nhiễm thuốc để làm mất cân bằng sinh thái trong tổ mối.

+ Đặt hộp nhử không đúng nơi mối đang đi lại.

Kết quả nghiên cứu cho thấy "diệt mối theo phương pháp lây truyền" đã được ứng dụng trong sản xuất nhiều năm nay để diệt mối nhà (Coptotermes) có trong hàng ngàn công trình xây dựng nhà tạm, nhà cấp bốn, nhà tầng, cơ quan, công ty, chung cư cao tầng và các viện bảo tàng...